فهرست فرهنگ لغت خودمونی قسمت یازدهم

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

 

 

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

 

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن

استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

 

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

ذِله شدن-ذله آمدن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

دستی-به عمد-از روی تعمد

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی
بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

کار شگفت‌انگیز کردن

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

بازار شام-جای شلوغ و در هم و بر هم

جن بو داده-نوعی دشنام است

بور شدن-دماغ سوخته شدن-خجالت زده شدن

 

از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

پس کسی برآمدن-حریف کسی بودن

روکاری-کار روی بنا یا چیزی
چتوَل-یک چهارم

از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

آن سفر-آن بار-آن دفعه

پینه کردن- پینه بستن

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن
 

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

خانه تکانی-پاکیزه کردن خانه و وسایل خانه به صورنی اساسی در آغاز هر سال

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن
اُرُسی-کفش

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

چرچری کردن-خوردن و عیش کردن

بر گرده ی کسی سوار شدن-کسی را زیر فرمان خود آوردن

حظ کردن-لذت بردن
 

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

بند انگشت-فاصله ی نوک انگشت تا نخستین خط آن

ابوقراضه(ابوطیاره)

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

اجابت کردن معده-قضای حاجت

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک
زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق
دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

آواز شدن(شهره شدن)

دستی-به عمد-از روی تعمد

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

در هم رفتن سگرمه-گره بر ابرو افتادن-اوقات تلخ شدن

دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

پیش غذا-آن چه پیش از غذای اصلی می خورند

 

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن
حق و حساب دادن-رشوه دادن-آجیل دادن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

خیس آب شدن-سر تا پا تر شدن
آب به ‌زیر کسی آمدن-سراسیمه شدن

راستکی-واقعی

 

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم
دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

 
بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن
 

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن
جیم الف جا-آدم ریزه میزه

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

تفنگ انداختن-تیراندازی با تفنگ

 

راست و ریس کردن-آماده کردن-به ظاهر درست کردن

 

دنگ و دیوانه-خُل و احمق-سخت داغ

خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

بابا بزرگ-پدر بزرگ

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

 

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

خرده خرجی-خرج های اندک

 

(به زبان کودکان) زخم شدن

خانه دار-رنی که اداره امور خانه را بر عهده دارد-کدبانو-زنی که شاغل نیست
تن به کار دادن-زیر بار کار و مسئولیت رفتن-برای کار آماده شدن

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

نخته شدن-تعطیل شدن-بسته شدن-از رونق و اعتبار افتادن

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

بنا بودن-قرار بودن

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

 

جا به جا-فورن-کسی که از جایی به جایی منتقل شود

دشت کسی را کور کردن-اولین فروش کاسب را نسیه خریدن

پُخت کردن-پختن

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن-اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش
التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

بالینی-کلینیکی

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

آفتاب گرفتن(زیر آفتاب خوابیدن)

آمد نیامد-فرخنده بودن و نبودن

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

داوطلب-خواستار-نامزد

چشم کسی چهارتا شدن-سخت تعجب کردن-انتظار شدید برد

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

دوری-ظرف غذاخوری پهن

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن

چیز-آلت تناسلی

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

آب خنک خوردن-به زندان افتادن
دک شدن-جیم شدن-ناپدید شدن

انداختنی-جنس نامرغوب

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

آشنا روشنا(دوست آشنا)

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

چمباتمه-حالت روی دو پا نشستن و زانوان را بغل کردن

 

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن
از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

 
باز شدن مچ-لو رفتن دروغ
چوب تو ماتحت کسی کردن-نگا. چوب به آستین کسی کردن

دالبُر-بریده چون دال-منحنی وار بریدن

خشت به قالب زدن-نگا. خشت انداختن

 

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

درز را آب دادن-از راه به در شدن

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن
چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

ابرو پاچه‌بزی-دارای ابروی پهن و پرمو-ابرو قجری

جا ماندن-فراموش شدن

دهنه سرخود-بی بند و بار

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

پوست خربزه زیر پای کسی انداختن-کسی را به دردسر انداختن

دستمال ابریشمی برداشتن-چاپلوسی کردن-تملق کردن

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

 
چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن
آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

 

پیش کرایه-کرایه ای که در مبدا پرداخت می شود

انسان بودن(شریف و درست بودن)

 
پایش افتادن- پادادن و پا افتادن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

چهار چنگول ماندن-نگا. چهار چنگول شدن

آب شیراز(شراب)

 

چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

تافته ی جدا بافته-بر تر و به تر از دیگران

تره بار-میوه ها و سبزی ها

جفتک زن-لگد زن

خانه به دوش-بی خانمان-آواره

 

زبان پس قفا-نوعی گل است

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

آدم-نوکر

 
زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)
حال و احوال-وضعیت-کیفیت

تَک-بی نظیر-مفرد-تنها

داغان-از هم پاشیده-پریشان

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب

پا منبری-شاگرد روضه خوان

 
آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)
خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن
اجاق کسی کور بودن(نازا بودن، بی فرزند بودن)
راه اندازی-راه انداختن

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)

پا انداز-آن که وسایل عیش و عشرت دیگران را فراهم آورد-جاکش- فرش جلوی در ورودی

زهره ی کسی آب شدن-سخت ترسیدن

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

 

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

ای داد بیداد-کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند
حلقه-واحد چیزهای گرد مانند دو حلقه فیلم-دو حلقه چاه

رنگ پریدگی-بی رنگ شدن چهره از ترس یا خشم یا بیماری-رنگ باختگی
پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

دله دزدی-عمل دله دزد

به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست

در ثانی-ثانیا-دوم

چلچل-خال خالی-ابلق

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

بامبه-توسری

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن

 

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

چیز فهم-عاقل و فهمیده

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

 

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

 
در رفتن پاتیل کسی-تاب نیاوردن-ناتوان شدن
دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن

پیمانی-استخدام غیر رسمی

 
 

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

جمع کردن-گرد آوردن

 
دمپایی-کفش راحتی خانه

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

رفتن گوش-ناراحت شدن گوش از سر و صدا

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

روی چشم-اطاعت می شود !

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

زیر گرفتن-زیر کردن

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن

زیر نویس-پادداشت پایین صفحه-پا نویس-نوشته ی زیر فیلم

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

پالان کسی کج بودن-پاکدامن نبودن-ناپارسا بودن

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

 

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

پا خوردن-فریب خوردن

 

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

پا به پا شدن-تردید داشتن
به چوب بستن کسی-کسی را با چوب تنبیه کردن-فلک کردن
بعد از نود و بوقی-پس از مدتی دراز

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

 

چسبیدن-لذت دادن
 

چغاله بادام-بادام نارس

خوش خوشان-اندک اندک-به تدریج-کم کم
بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن
تاب بازی-بازی کردن با تاب

بفرما زدن-تعارف کردن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)
حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

جز زدن-ناله و زاری کردن

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

 

اسب چوبین-تابوت

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

از خدا خواستن(در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است)

چشم و چار-چشم-دید-بینایی

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

روکاری-کار روی بنا یا چیزی

آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)

دور تا دور-گرداگرد-اطراف
حق دادن-تایید کردن

آقبانو(نوعی پارچه‌ی نخی نازک)
خل و ول-دیوانه-ساده لوح

در نتیجه-سرانجام-عاقبت

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

آفتاب روی پشت بام جمع کردن-کاملا تنگدست بودن

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

حمامک مورچه داره-کنایه از تردید و دو دلی

 

 

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)
دنگ کسی گرفتن-هوس نابه جا کردن برای انجام کاری-تصمیم ناگهانی برای کاری گرفتن
د ِهه !-کلمه ای برای پرسش به معنی چرا چنین می کنی؟ چرا چنین می گویی؟ یا برای بیان اعتراض به کاری

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

آهوی خاور(آفتاب)

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد
دو پولی-کالای بی ارزش

ریگ دندان کسی شدن-مزاحم کسی شدن

زرت و پرت-چرت و پرت

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

ریقش را در آوردن-بیرون آوردن مواد درون امعا و احشا

جان من و جان شما-سوگند به جان من و شما

آدم بی‌معنی(آدم بی‌خود)

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

این تن را کفن کردی(این تن بمیرد)

بسلامت-همراه با تندرستی-تندرست-در پاسخ به خداحافظی گفته می شود
جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد
تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

 

در عالم هپروت سیر کردن-دارای خیالات واهی بودن-کاملن بی خبر بودن

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

از شیر گرفتن(به دوره‌ی نوزادی پایان دادن)
خوش غیرتی-زیاده غیرت نشان دادن-به طنز یعنی بی غیرتی کردن

پات-بی آبرو-بی تربیت

زهره کردن-بسیار ترساندن
از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

 

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

پیش بُر-کسی که زود کار را پایان می دهد

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)
ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

حسرت-آرزوی سخت-خواهش بزرگ

تق و لق-بی رونق-کاسد-بی مشتری

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

تک و تا-جنب و جوش

پیش-برنده-آن که جلو است

چشم انداختن-نگاه کردن

جُستن-چیز گمشده را یافتن

اختر شمردن-شب‌بیداری

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

رد کسی را گرفتن-از روی جای پا یا آثار دیگر کسی را دنبال کردن
زرت و زورت-زرت و پرت
چسی آمدن-به دروغ یا احمقانه به خود بالیدن-قمپز در کردن
تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن

رودل کردن-به سنگینی معده دچار شدن

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل
خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن
پسرخاله ی دسته دیزی-خویشاوندان نزدیک

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

 

 

این به آن در(چیزی که عوض دارد گله ندارد، در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند)

چل و چو-خبر دروغ-شایعه
زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

 

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

 

حلال وار-به صورت حلال

تنگاب آمدن-به جان آمدن

حمله ور شدن-یورش بردن

 
خوش بنیه-سالم و قوی