مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 73

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک
در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

 

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

 
آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)
زیر و زبر گذاشتن-حرکت گذاشتن برای حروف-اِعراب
ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه
چاخان پاخان-دروغ

از پا درآمدن(افتادن، سخت خسته و درمانده شدن)

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

اشک تمساح-گریه ی دروغین

تَخم-مهمل تَخم

دلسردی-ناامیدی-یاس

احتیاطی(نجس، ناپاک)

خواب آور-مخدر-بی هوش کننده

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

 

بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

رگ ترکی-تعصب نژادی

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

 

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

آب آتش زده(اشک)

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

 

 

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

پوست و استخوان شدن-بسیار لاغر شدن

دار کشیدن-دار زدن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن(از دارایی دیگران بخشیدن)

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

دارا-ثروتمند

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن
حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست
چُرت-خواب کوتاه

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

تلو تلو-حرکت به چپ و راست در حین راه رفتن بر اثر سستی

 

حاجیت-بنده

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

 
پاچه لیز شدن-از راه پیمایی خسته شدن

جاخالی رفتن-به دیدن خانواده ی مسافر رفتن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

 

اوقات‌تلخی(ترش‌رویی، عصبانیت)

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

دست من و دامن تو-دستم به دامنت
حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن
چیز فهم-عاقل و فهمیده

تیر کردن کسی-کسی را تحریک کردن و به کاری واداشتن

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

ادرار بزرگ-مدفوع

دوا خور کردن-عرق خور کردن-مسموم کردن

خواستگاری-رفتن به دیدن دختر یا زنی برای برگزیدن و همسری پسر یا مردی

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده
زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو
 

با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

دود دادن سبیل کسی-ادب کردن-تنبیه کردن-شکست دادن

پیسی-بد رفتاری-آزار
خوش قلق-رام-خوش خوی

پُر توپ-خشمگین

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

تردستی-مهارت-شعبده بازی
خدا نگهدار-خدا حافظ

خرناس کردن-خرخر کردن در خواب

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

دعوت نامه-نامه یا کارتی با درخواست شرکت در یک مجلس یا مراسم-اعلام آمادگی برای پذیرش مهمان در یک کشور دیگر

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن
روغن ریختن و عسل جمع کردن-نهایت پاکیزگی و نظافت

باب-مرسوم-معمول

حلال-زن یا شوهر

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

 

روی شکم سیری-بدون تعهد-از سر بی خیالی

بار سرکه- ترش ابرو

دون-برنج خوب نپخته-دانه هایی که به پرندگان می دهند

 

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن

اوقات‌تلخی-ترش‌رویی-عصبانیت

برچسب زدن-تهمت زدن

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

از زیر بته عمل آمدن(خانواده و اصل و نسبی نداشتن)

حلیله و ملیله-چیز موهوم-داروی بی خاصیت-روغن میخ طویله

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز
دُوال بازی کردن-حقه بازی کزدن-فریب به کار بردن

از خیر چیزی گذشتن(از چیزی صرفنظر کردن)
تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو

دبه خایه-مبتلا به فتق بیضه

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

دست مزد-اجرت-مزد کار

از خود در آوردن(دروغ‌پردازی کردن)

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

 

 

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

پِتِه-گرفتن زبان-لکنت

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری
جایی-مستراح-توالت

 

خروار-کنایه از مقدار زیاد
در هچل افتادن-دچار درد سر شدن-به درد سر افتادن

 

از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

 

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

دله دزدی-عمل دله دزد

پیاله فروش-میخانه چی

 

 
بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

 

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی
زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

اصل‌ کاری-مهم‌ترین چیز یا شخص
روی باد هوا بودن-سست و بی پایه بودن

خش-صدای گرفته-خراش

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن
تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

پوزه ی کسی را به خاک مالیدن-کسی را شکست دادن
 

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

زُل-خیره

این و آن را دیدن(برای انجام کاری از همه کمک گرفتن)

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

 

به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

از ته ریش گذشتن-فریب دادن

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

پادرمیانی کردن-میانجی گری کردن
دمبکی-دمبک زن-بی ادب و نفهم
فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب
تفنگ کشیدن روی کسی-با تفنگ به سوی کسی نشانه گرفتن

از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)
تلَکه-پول یا چیزی که با فریب و چاپلوسی از کسی بگیرند
تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
داغان-از هم پاشیده-پریشان
چانه لغی-راز داری نکردن

خَرخَری کردن-حرکات ابلهانه از خود درآوردن-خل بازی درآوردن
از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)
بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا
رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

اهل دود(سیگاری)

پیش خر کردن-پیش از موعد خریدن

البرز-بلندقامت-دلیر

پیشنهاد-طرح

دلچرکین-کسی که از چیزی اکراه پیدا کرده است

 

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند

خورده برده-ملاخظه و پروا

درگذشتن-صرف نظر کردن-مردن
چاپ خوردن-به چاپ رسیدن
دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن
از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن
خبر چین-سخن چین-جاسوس
 

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ
دستی به سر و صورت کشیدن-خود را مرتب کردن-آرایش کردن

پشت چشم سنگین شدن-چیره شدن خواب

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

آینه‌ی زانو(برآمدگی زانو)

حظ کردن-لذت بردن

بغل زدن-زیر بازو گرفتن

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

خودی-آشنا

 

خط-راه-مسیر-مشی و مرام-مسلک-کنایه از نامه

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

 
دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

چند منه ؟-به شوخی به کسی که دیر می آید و زود می رود می گویند: آمدی بگی چند منه ؟

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

چارلا-چهار لا-چهار تو

انداختنی(جنس نامرغوب)

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

آمد نیامد داشتن(روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست)

 

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

تا خوردن-کج شدن-خم شدن-انحنا برداشتن

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

جاجا-آوازی که با آن مرغ را به لانه اش می رانند

جور شدن-اخت شدن-انس گرفتن-هماهنگ شدن

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

خنکای صبح-سحرگاه

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها
تنقل انداختن-جا خوش کردن-پلاس شدن

جوجه خوردن-مرفه بودن-در ناز و نعمت زیستن

پکاندن-ترکاندن

تو خشت افتادن-به دنیا آمدن

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

آبِ خشک(آب بسته)

دستشویی-توالت-مستراح

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

حظ کردن-لذت بردن

روان کردن-از بر کردن

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

خرس-چاق و درشت-تنومند

دخانیات-کشیدنی ها مانند توتون و تنباکو و مانند آن ها

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

 

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

خون مردن-منجمد شدن خون در زیر پوست بر اثر ضربه

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

 
از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)
جگر-عزیز-عزیز دلم

 

آن روی کسی بالا آمدن(خشمگین شدن)
چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

زخم زبان-نیش زبان-آزردگی از سخن کسی

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

از سکه افتادن-ار رونق افتادن-از دست دادن زیبایی

 

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

خرج و دخل کردن-برابر شدن هزینه و درآمد

اطفال باغ(گل‌های تازه)

هرماری-ز خوردنی یا نوشیدنی تلخ-کار سخت و دشوار

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

انگشت به دهان(حیرت‌زده، سرگشته)

دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن
از کرگی دم نداشتن خر-نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری

 
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

با هم خواندن-تطبیق کردن-هماهنگ بودن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن
اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

انگشت به دندان گزیدن(متحیر شدن، حسرت خوردن)
بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

خانم آوردن-پا اندازی کردن

دو به دست کسی افتادن-به دست آوردن فرصت برای اعمال نظر-قدرت نمایی یا انتقام جویی

آهوی شیرافکن-چشم محبوب

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن

دماغ کسی چاق بودن-سالم و تندرست بودن-سر حال بودن

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

پا به سال گذاشتن-بزرگ شدن
درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی

دهل کسی را زدن-کسی را از کار برکنار کردن

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

دختر خانم-خطابی احترام آمیز برای دختران

ازرق(چشم زاغ)
اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد
پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی

دستکاری-دست بردن در چیزی

 

دست نماز-وضو

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

 

چینی بند-چینی بند زن

دال به دال-پشت سر هم
بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن
این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده
 

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

حال کردن-لذت بردن

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

چارک-یک چهارم

 

آسمان سوراخ شدن(رویداد بزرگ پیش آمدن)

 
انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)
رومیزی-منسوب به میز
پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی
دندان شکن-قاطع-محکم

از سفیدی ماست تا سیاهی زغال(همه و همه چیز)

افقی برگشتن-شهید شدن و روی دست‌ها تشییع شدن
حال و احوال-وضعیت-کیفیت
از پس چیزی (کسی) بر آمدن(توان انجام کاری را داشتن، توان هماوردی با کسی را داشتن)

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)
 

 

خوش خدمتی-خودشیرینی-چاپلوسی
خون دماغ شدن-خون از بینی جاری شدن

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

بپا-مواظب باش-متوجه باش

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن

 
آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

دست کسی را بند کردن-به کاری گماشتن

حمله ور شدن-یورش بردن

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

زدن به تور-به چنگ آوردن-تصاحب کردن

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

پیله-مو
تو کله ی کسی کردن-چیزی را به سختی به کسی آموختن
دو دستی-با هر دو دست

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

پا جوش-شاخ های فرعی متصل به ریشه ی درخت

پا برهنه-بدون کفش

خوش حرکت-خوش رفتار-طناز

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

بی نور-بی عرضه-بی مصرف-کسی که به دوستان کمکی نکند

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد

 

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد