کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 298

دست به کیسه شدن-آماده ی پرداخت پول شدن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

بدک-نه چندان بد
دنگ و فنگ-طول و تفصیل-مقدمه چینی فراوان-تشریفات زیاد
تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

به خنس و پنس افتادن-به وضع بد مالی دچار شدن

بَهمان-فلان

خدا-بسیار زیاد-فراوان

چلک بازی-بازی الک دولک
افتادگی-پریشانی-احتیاج

 
بی اشتها-بی میل به غذا

تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

البرز(بلندقامت، دلیر)

پاخان-پشت هم اندازی-سفسطه کردن

دو زاری کسی افتادن-به اشارات و کنایات پی بردن

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

آزار داشتن(انجام کاری به قصد اذیت دیگری، کرم داشتن)

آبِ آب(آبکی، بی‌مایه، بیرنگ)
تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

ترش ابرو-عبوس

 

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

خر پاپو-وسیله ای دارای چرخ برای آموزش راه رفتن به کودکان نوپا

چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

 

امن و امان(بدون بیم و هراس)

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

خاور زمین-قاره ی آسیا

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

زیر درختی-میوه هایی که زیر درخت فرو می ریزند

بخور بخور-خوردن فراوان از مال دیگران
زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن
بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

دمر خوابیدن-روی سینه و شکم خوابیدن

زبان مادر شوهر-نوعی گیاه خار داراز تیره ی کاکتوس

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است
انگشت‌کوچکه‌ی کسی نشدن(بسیار فرودست تر از کسی بودن، اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن)

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم
 

ته ریش-ریش اندک

 

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

دق مرگ-دق کش
دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

 

به هم زدن-قطع رابطه کردن

 

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

جشن گرفتن-سور بر پا کردن

رنگی-دارای رنگ-آلوده بودن به رنگ
در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

تاریک خانه-اتاق تاریک برای ظهور و چاپ فیلم

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

 

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

ریش از دست کسی خلاص کردن-خود را رها کردن-در رفتن

چپری آمدن-زود آمدن

پِخ پِخ کردن-سر بریدن در زبان کودکان

حرف پهلودار-سخن کنایه آمیز
آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود)

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

زیر دادن-با کسره خواندن حرفی
 

ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

دلچسب-دلپذیر-مقبول

 

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

 

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن
دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

 

دندان تیز کردن-طمع کردن

دود چراغ-کشیدن شیره

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

 

چپکی-از طرف چپ-خشم آلود

خرحمالی-بیگاری-کار پر زحمت و کم مزد

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن
به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه
زمین گذاشتن سر-مردن

 

خون کسی را حلال کردن-کسی را کشتن
دسته دیزی-قوم و خویش دور

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

 

چینه کشی-شغل چینه کش

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده
دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد
ادرار کوچک-شاش

 
پس انداز-پول کنار گذاشته شده-صرفه جویی
آبدست(ماهر، استاد)
پینه زده-وصله کرده

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

ارزانی(بخشیدن، دادن)

رفتن آن جا که عرب نی انداخت-به جای دور و بی بازگشت رفتن-به وضع ناجوری گرفتار شدن

درد گرفتن دل از اسهال
افتادگی-پریشانی-احتیاج

زبیل-آشغال-زباله

رو رفتن-بر زمین افتادن اسب از جلو و بر زانو ها

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)
تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن
خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

ترکه مرکه-زن لاغر و خوش اندام

آب دندان خوردن(حسرت خوردن)

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست
چشم زهره رفتن-با خشم نگاه کردن

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

حرص خوردن-عصبانی شدن

جُل-پوششی که روی اسب و خر می اندازند-لباس کهنه-میوه های بته ی مرده

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)
از بی‌کفنی زنده بودن-بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

خال خالی-خالدار-دارای خال های بسیار
تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن
آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

آلامد-باب روز-به‌رسم معمول

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

حمالی-کار مفت و مجانی-کار پر زحمت

 

ریش پروفسوری-ریشی که فقط روی چانه یلند شده است

خُردینه-بچه ی خردسال

چشم کردن-چشم زدن

چکشی جواب دادن-محکم و قاطع پاسخ دادن-تند و برخورنده پاسخ دادن
از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)
دق مرده-گرفتار شده به بیماری دق-غمگین
بزرگداشت-احترام-تکریم

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

دامنگیر کسی بودن-کسی را گرفتار کردن
خرجی-پول لازم برای گذران روز

جیز رفتن-کش رفتن-دزدیدن چیزهای کم ارزش

 
از نافِ جایی آمدن-کاری را به‌خوبی اهل جایی انجام دادن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

 
به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن
بیا بیا- برو برو

 

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

ته کیسه دار-کسی که دارای مالی است و در برابر حوادث مادی دوام می آورد

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

چوب را از پهنا پرتاب کردن-ناشیانه عمل کردن

با سگ به جوال رفتن-دست و پنجه نرم کردن با مردم ناباب

جسته دوزی-نوعی دوختن

 

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن
ابرو انداختن-ابرو آمدن

ار زبان کسی(از قول کسی)

زرده ی کسی نبستن-موفق نشدن در کار-بی ثمر ماندن کوشش کسی

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

 

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

پزا-زود پخت شونده

پِشک-نرمی و پرده های بینی

تراشیده شدن-لاغر شدن
چقال-مهمل بقال

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

حِجله-گنبد مانندی که همراه با آیینه های ریز و گوی های صیقلی بر گور افراد جوانمرگ شده می گذارند

خراب کردن-زرد کردن-آلودن لباس-نظم کار چیزی را به هم زدن
 

این خاکدان(دنیا)

خوش ذوق-خوش سلیقه-خوش مشرب

دست به سینه-آماده ی فرمان-در نهایت ادب و احترام

خرد و خاکشیر-ریز ریز و ذره ذره شده-از پا درآمده

حَرَج-مسئولیت-تکلیف

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

 

انداختنی-جنس نامرغوب

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)

خود را بستن-پول دار شدن

آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

دراز کش-افتاده-خوابیده

بدک-نه چندان بد
داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم
آواز کوچه‌باغی(آوازی که جاهل‌ها می‌ خوانند و یکی از گوشه‌های دستگاه شور است)

 

 

دست کج-نامطمئن-دزد

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

 

جِر جِر کردن-چیزی را پاره پاره و ریز کردن-مانند کاغذ و پارچه

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

 
جو گندمی-مویی که تک تک سفید شده است-موی سیاه و سفید

چشم دراندن-دقت زیاد کردن

 

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

خواری و زاری-پریشان حالی

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

تلمبار- تل انبار
دست خالی بودن-تهی دست بودن-بی چیز بودن

تنه زدن-با تنه به کسی ضربه زدن

 

چروک خورده-چین خورده-ناصاف شده

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

ریغماسی-ضعیف و مردنی-مریض و کم مقاومت

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)

 

 

پَخ خوردن-تیزی چیزی

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

خلا-مستراح

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن

زبان کوچک-گوشت زبان شکل آویخته در حلق

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن
استخوان لای زخم گذاشتن-بلاتکلیف گذاشتن-کاری را کش دادن

ارزانی(بخشیدن، دادن)

خرده خر-کسی که آذوقه ی خانه را روز به روز می خرد نه یکجا

از نفس افتادن(بسیار خسته و مانده شدن)

 

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

حساب بردن-پروا داشتن-اطاعت کردن

 

 

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

روغن زرد-روغن حیوانی

برآورد-تخمین

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

 

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

جا افتادن-سر جای خود آمدن

رو نشان دادن-چهره نمایاندن

 

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

 

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن